بررسی سندی- متنی روایت «الایمان معرفة بالقلب ...» و نا استواری رویکرد ابن حبّان

پاره ­ای از احادیث امام رضا(ع) به­ رغم فرازمندی، محل اختلاف محدّثان­ اهل سنت واقع شده­ است. از زمرة این احادیث، حدیث «الإیمان معرفة بالقلب و إقرار باللسان وعمل بالأرکان» است که توسط إبن ابی ­داوود سجستانی نقل و مورد قبول قرار گرفته، اما ابن حبّان بُستی، آن را بی­ پایه شمرده است. ارزیابی رجالی سند حدیث مذکور و دستیابی به پیام آن، موضوع مقاله حاضر است. رهاوردِ محققان این جُستار حاکی است گرچه این حدیث، فاقد وثوق سندی است، اما از وثاقت صدوری و محتوایی برخوردار است؛ زیرا متن آن به­ سبب برخورداری از انواع متابعات و شواهد در اوج صحّت و بلکه در سطح متواتر معنوی قرار دارد. این حدیث مبیِّن ارکان سه­ گانه ایمانی است که حیات طیبه را تضمین و باور مرجئه که عمل به فرایض را خارج از حقیقت ایمان تلقی کرده ­اند، دستخوش چالش می­ سازد.